Jednym z najważniejszych punktów systemu monitoringu wizyjnego miasta jest centrum monitoringu, czyli tak zwana stacja monitorująca

Cechy funkcjonalne stacji monitorującej Określenie podstawowych cech funkcjonalno-tech-nicznych stacji monitorującej jest tak naprawdę punktem wyjścia w planowaniu monitoringu miasta. Można to ująć w następujących punktach:
• właściwa lokalizacja i posadowienie stacji monitoring
• dobór i sposób rozmieszczenia urządzeń systemu monitoring
• zapis danych, archiwizacja, retransmisja, tworzenie materiałów operacyjnych, dowodowych
• zabezpieczenie dostępu, bezpieczeństwo pracy, organizacja zaplecza monitoringu
• łączność oraz komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna stacji monitorującej
• współpraca operacyjna z innymi służbami - policja, straż miejska, straż pożarna, pogotowie itp.
• organizacja lokalnych podstacji monitoringu oraz punktów i stanowisk wyniesionych (również mobilnych)
• dobór personelu obsługi, instrukcje postępowania, czynnik ludzki.

Lokalizacja i posadowienie stacji monitoringu Podstawowym problemem, z którym spotyka się większość inwestorów, jest ulokowanie stacji monitorującej. Zwykle jest to budynek policji lub urzędu miasta. W przypadku urzędu miasta, stacja często znajduje dla siebie miejsce w pomieszczeniach straży miejskiej. Niezależnie od tego, gdzie ulokujemy stację monitoringu, musimy spełnić kilka podstawowych warunków. Przede wszystkim należy wydzielić monitoring na zespół niezależnych bezpiecznych pomieszczeń. Ich liczba oraz wielkość zależy od rozmiaru systemu, jak również od planów rozbudowy. Często spotykanym błędem jest wstawianie urządzeń stacji monitorującej do pomieszczenia dyżurnego policji lub dyżurnego straży miejskiej. A największym z możliwych błędów jest rozszerzenie zakresu obowiązków dyżurnego o obsługę systemu monitoringu wizyjnego miasta. Osoba ta i bez tego ma co robić, często pracy ma w nadmiarze. W takiej sytuacji obsługa monitoringu spada na plan dalszy. Znam miejsca w Polsce, gdzie taki „prezent" dostała policja, ale nie przewidziano dodatkowych etatów na jego obsługę. O stanie rzeczy w takim miejscu najlepiej świadczy warstwa kurzu na pulpicie zdalnego sterowania kamerami ruchomymi. Nasuwa się tutaj oczywisty wniosek. Stacja monitorująca powinna być zespołem wydzielonych pomieszczeń, przystosowanych do posadowienia tam określonej liczby urządzeń oraz zapewnienia odpowiednich warunków pracy określonej liczbie personelu. Oczywiście, należy przewidzieć konieczność stworzenia odpowiedniej liczby etatów do obsługi stacji, tak by zapewnić stały nadzór nad systemem. Dobór i sposób rozmieszczenia urządzeń systemu Kolejnym krokiem jest dobór i rozmieszczenie urządzeń. W zależności od liczby punktów obserwacyjnych (kamer) rozlokowanych na terenie miasta, pojawia się konieczność skutecznej ekspozycji obrazów z nich na odpowiednio licznych monitorach. Istnieje kilka szkół na ten temat. Ale niezależnie od przekonań sprzętowych, skuteczny system wizualizacji i sterowania w stacji monitorującej to taki, który spełnia następujące warunki:
• liczba monitorów jest tak dobrana do liczby kamer oraz tak podzielona na stanowiska obsługi, by jeden operator miał pod kontrolą możliwie nie więcej niż sześć kamer
• obrazy na monitorach operacyjnych powinny mieć przekątną dostosowaną do odległości od fotela operatora, a wysokość ich posadowienia nie powinna wymuszać u operatora niewłaściwej (męczącej) pozycji
• prędkość odświeżania na monitorach operacyjnych powinna wynosić 25 kl./s - obraz płynny (precyzyjne sterowanie kamerą eksponowaną na monitorze w trybie poklatkowym jest niemożliwe)
• urządzenia sterujące monitoringiem zapewniać muszą właściwą ergonomię i funkcjonalność obsługi - odpowiednia liczba pulpitów sterowania kamerami i monitorami, dostosowana do liczby stanowisk operatorów (np. pulpity sterujące powinny uwzględniać możliwość obsługi przez osoby leworęczne)
• prosty, bezkolizyjny dostęp do materiału zarejestrowanego oraz niezależne stanowisko do zgrywania materiałów np. dowodowych, operacyjnych itp.
• system zdalnego sterowanie kamerami musi mieć programowalne funkcje automatyki pracy - presety, programowalne tory, strefy prywatności itp.
W odróżnieniu od protokołów przemysłowej komunikacji kablowej, monitoring takich jak np. Modbus, który jest standardem otwartym, na rynku bezprzewodowych sieci automatyki przemysłowej dominują standardy będące własnością poszczególnych firm, które niestety nie są ze sobą kompatybilne.
Jednocześnie takie protokoły jak monitoring sieci WiFi i Bluetooth tworzone były dla zupełnie innych rodzajów zastosowań, dlatego też ich zastosowanie w przemyśle procesowym jest ograniczone. Przeszkodą wprowadzania tych sieci bezprzewodowych do fabryk jest również ich cena, która kształtuje się zwykle na poziomie kilkudziesięciu-kilkuset dolarów za węzeł.

W przypadku małych systemów monitoringu opartych na kilku-kilkuna-stu punktach obserwacyjnych, obrazy z poszczególnych kamerach zwykle są eksponowane na żywo na indywidualnych przypisanych do nich na stałe monitorach, a do przeglądania i „zrzucania" materiału zapisanego służy monitor główny rejestratora. Zapewnia to skuteczną i sprawną obsługę systemu. Problem pojawia się wtedy, gdy w systemie pracuje kilkadziesiąt kamer. Wymaga to zastosowania bardziej skomplikowanych rozwiązań. Jednym z nich jest zastosowanie odpowiednio dużych krosownic wizyjnych oraz kompresorów obrazowych. Na dużym ekranie (ekranach) w podziale są eksponowane obrazy z większej liczby kamer, a każdy z operatorów za pomocą pulpitu dokonuje „zrzutu" wybranych kamer na poszczególne monitory operacyjne własnego stanowiska. Innym rozwiązaniem jest tworzenie mniejszych podstacji monitorujących (np. osiedlowych, zlokalizowanych np. w komisariatach dzielnicowych) obsługujących po kilkanaście kamer i zarazem dostosowanych do ich wielkości, a następnie retransmisji obrazów do głównej stacji monitorującej miasta zlokalizowanej np. w komendzie miejskiej policji. Planując taki system, należy przewidzieć możliwość bezkolizyjnego dostępu do poszczególnych kamer oraz do materiału zapisanego zarówno z poziomu podstacji, jak również ze stacji głównej. Często duże systemy buduje się w oparciu o elementy obu rozwiązań. Zapis danych, archiwizacja, retransmisja, tworzenie materiałów operacyjnych Obecnie do zapisu obrazów z kamer stosuje się rejestratory cyfrowe. Czas magnetowidów się już skończył, a na rynku pojawiły się setki rejestratorów bazujących na zapisie cyfrowym. Jednak do systemów monitorowania wizyjnego miast należy stosować urządzenia dostosowane do specyfiki takiej pracy. Chodzi tu zarówno o podstawowe parametry techniczne pracy, cechy funkcjonalne, jak również odporność i niezawodność przy ciągłej wieloletniej pracy systemu. Istotną rolę odgrywa tutaj jakość wyświetlanego na monitorze obrazu. Cechuje ją między innymi rozdzielczość dla wyświetlanego formatu obrazu oraz prędkość odświeżania (poklatkowość). Obie te wielkości odnoszą się niezależnie do obrazu wyświetlanego na monitorach na żywo, jak również do parametru zapisu, a tym samym do jakości obrazu odtwarzanego po nagraniu. Rozdzielczość powinna być tak dobrana, by zapewnić możliwość rozpoznawania szczegółów na obrazie w całym zakresie zoomu optycznego kamery, niezależnie od tego, czy jest to obraz na żywo, czy materiał zarejestrowany. Natomiast prędkość odświeżania w trybie operacyjnym (zdalne sterowanie kamerą) nie powinna być mniejsza niż 25 kl./s, a w zapisie może zostać obniżona nawet do 6-10 kl./s, co w typowym systemie miejskim nie obniża własności identyfikacyjnych. Oczywiście najlepiej by było, gdyby materiał zapisany też umożliwiał odświeżanie 25 kl./s, ale nawet w urządzeniach posiadających takie możliwości powoduje to zajęcie znacznej powierzchni dysków archiwizujących i często parametr ten jest celowo obniżany. Archiwizacja materiału, jak już wcześniej zostało wskazane, odbywa się na dyskach twardych. Jednak przy dużej liczbie kamer monitoring o wysokich parametrach zapisu oraz konieczności zachowania materiału przez minimum kilkanaście dni, pojemność pojedynczych dysków nie załatwia sprawy. W takim wypadku rejestrator powinien mieć możliwość podłączenia zewnętrznych urządzeń archiwizujących (np. macierzy dyskowychk które zapewnią właściwy czas przechowywania materiału zapisanego. Dodać tu należy, że obecnie standardem jest stosowanie tego typu rejestratorów. Ponadto rejestrator musi mieć możliwość trwałego zapisu/zrzutu materiału ruchomego oraz pojedynczych ujęć z określonego zdarzenia monitoringu. Jest to niezbędne, ponieważ zapis w rejestratorach cyfrowych zwykle ma charakter ciągły, tzn. pracujący w funkcji nadpisywania najstarszych obrazów. Trwały zrzut materiału może być dokonany na wydzieloną (nie-kasowalną) sekcję twardego dysku w rejestratorze lub na nośniki zewnętrzne, np. CD, DVD, pamięci zewnętrzne itp. Umożliwia to zgrywanie materiału operacyjnego na potrzeby np. policji, straży miejskiej itp. Jest to również punkt wyjścia do zgrywania materiałów dowodowych na potrzeby wymiaru sprawiedliwości, ale rozległość prawna tego zagadnienia jest większa i stanowić może temat odrębnego artykułu.
Innym standardem stosowanym powszechnie w monitoringu jest możliwość dostępu do poszczególnych kamer oraz zapisów przez sieć komputerową. Umożliwia to stworzenie dodatkowego stanowiska operacyjnego np. w komendzie policji, podczas gdy główne stanowisko znajduje się w straży miejskiej. Oczywiście, logiczne jest, że takie łącze musi spełniać odpowiednio wysokie standardy bezpieczeństwa. W zależności od zastosowanych rozwiązań, zdalny dostęp może się ograniczać do obrazów na żywo i materiału zapisanego lub do takich funkcji, jak np. sterowanie kamerami czy zdalna konfiguracja. Niezbędne jest tu też nadanie określonych uprawnień dostępowych, zabezpieczonych hasłami. Zabezpieczenie dostępu, bezpieczeństwo pracy, organizacja zaplecza Bezpieczeństwo stacji monitorującej jest jednym z najważniejszych założeń przy opracowywaniu koncepcji funkcjonalnej systemu monitoringu wizyjnego miasta. Niestety, aspekt ten jest jeszcze bardzo często pomijany przez inwestora, co przy obecnym wskaźniku przestępczości jest rzeczą co najmniej dziwną. Wyobraźmy sobie, jaki kierunek działań przyjąć, by unieruchomić system bezpieczeństwa miasta, jakim jest monitoring wizyjny ulic. Ponieważ próba zniszczenia pojedynczej kamery miejskiej wiąże się z dużym ryzykiem wykrycia sprawcy, a przy dobrze opracowanych procedurach bezpieczeństwa z szybką weryfikacją stanu kamery przez służby porządkowe oraz podjęciem czynności serwisowych, najskuteczniejszym ruchem jest unieruchomienie stacji monitorującej. Oczywiście reprezentanci tzw. drobnej przestępczości takich kroków raczej nie podejmą, ale w przypadku zaplanowanego poważnego przestępstwa tego typu działań nie można wykluczyć.
Podstawowym krokiem jest wykonanie odpowiednich zabezpieczeń dostępu do stacji monitorującej. Polega to na wykonaniu odpowiednich zabezpieczeń mechanicznych (stosownej klasy drzwi, zamki, tzw. śluza wejściowa, ochrona okien przed możliwością ingerencji z zewnątrz - przedmioty, gazy itp.) oraz zabezpieczeń elektronicznych (kamery zewnętrzne, kontrola dostępu itp.). Wskazane jest, by pomieszczenia te były zlokalizowane na kondygnacjach innych niż piwnica, parter czy ostatnie piętro. Stacja powinna dysponować również systemem anty napadowym, powiadamiającym np. najbliższą jednostkę policji o zagrożeniach. Logiczne jest, że do stacji dostęp mogą mieć tylko osoby uprawnione. Oprócz kwestii bezpieczeństwa, ma to istotne znaczenie, ponieważ chroni przed wydostaniem się na zewnątrz informacji takich jak faktyczne pole widzenia kamer - tzw. martwe pola obserwacji. Zabezpieczeniu podlegać powinny również systemy stacji. Dotyczy to dostępu do określonych funkcji systemowych urządzeń, a także stworzenie odpowiedniej hierarchii dostępu przez nadanie poszczególnym pracownikom osobistego hasła skojarzonego z odpowiednim poziomem uprawnień. I tak, uprawnienia dostępowe szeregowego pracownika monitoringu mogą być mniejsze niż np. kierownika zmiany. Dotyczyć to może między innymi dostępu do materiału nagranego, kopiowania nagrań czy tworzenia materiałów operacyjnych. Specyficznym aspektem bezpieczeństwa jest też funkcjonowanie tzw. stref prywatności, czyli wymazania z obrazu miejsc takich, jak np. okna domów. Innym ważnym punktem jest zabezpieczenie systemów przed umyślnym (celowym) wyłączeniem monitoringu i zapisu lub wykasowaniem nagrania. Obecnie większość urządzeń ma tzw. niezależny bufor zdarzeń, w którym są zapisywane wszystkie operacje wykonywane na systemie. Jeżeli dodamy do tego wymóg logowania się operatora przed wykonaniem określonej operacji (np. kopiowania nagrań), jesteśmy w stanie ustalić, kto i kiedy wykonał określone operacje w systemie. Kolejnym elementem jest nadanie określonych poziomów dostępu personelowi techniczno-serwisowemu oraz opracowanie stosownych procedur postępowania w tym względzie. Taka organizacja stacji monitorującej wymusza dostosowanie warunków lokalowych do przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Dobrze zorganizowana stacja monitorująca to nie tylko pomieszczenie z urządzeniami systemowymi. To także zaplecze dla personelu, węzeł sanitarny itp. Oczywiście, w wielu obiektach zorganizowanie węzła sanitarnego nie jest możliwe, ale przy nowo projektowanych budynkach trudno sobie wyobrazić, by operator monitoringu biegał do toalety w przeciwległym końcu kondygnacji. Bezpieczeństwo dotyczy również samej elektroniki. Chodzi tu o takie rzeczy jak:
• nieautoryzowany dostęp do urządzeń systemu monitoringu, sabotaż, dewastacja - w tym również peryferii (zabezpieczenia antysabotażowe mechaniczne i elektroniczne)
• zabezpieczenia przed zanikiem zasilania
• zabezpieczenia przepięciowe zasilania i obwodów transmisyjnych monitoringu
• zabezpieczenia przeciw wyładowaniom i innym zjawiskom atmosferycznym
• ochrona materiału zapisanego przed kradzieżą i nieautoryzowanym odczytem
• zabezpieczenia materiałów dowodowych (znaki wodne itp.)
• zabezpieczenia przeciwwłamaniowe sieci IP.
Łączność oraz komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna stacji monitorującej Dobrze zorganizowana stacja monitorująca wykorzystuje łączność zarówno wewnętrzną, jak i zewnętrzną. Oprócz podglądu z kamer zewnętrznych obszaru podejścia do stacji monitoringu, istnieje konieczność komunikacji werbalnej z poziomu wejścia do stacji. Taką rolę może pełnić interkom lub wideointerkom zainstalowany przy wejściu głównym. Łączność zewnętrzna opiera się zwykle na łączności telefonicznej z wybranymi innymi służbami (policja, straż miejska, pogotowie itp.) oraz komórkami nadrzędnymi. Najlepiej, gdy jest to łączność tzw. resortowa, to znaczy na bazie łączy wewnętrznych poszczególnych służb. Wskazane jest, by łączność ta była rozdzielona na kilka aparatów, tak by umożliwić kilku operatorom niezależną komunikację. Innym rodzajem łączności zewnętrznej jest łączność radiowa. Ten rodzaj łączności najczęściej stosuje się do połączeń ze strażą miejską lub policją. W dużej mierze zależy to od tego, kto jest operatorem monitoringu. Bezkolizyjną łączność należy zapewnić również z dodatkowymi (wyniesionymi) stanowiskami monitoringu, jeżeli takie oczywiście istnieją. Współpraca operacyjna z innymi służbami - policja, straż miejska, straż pożarna, pogotowie itp. Ważnym zagadnieniem jest współpraca operacyjna ze służbami innymi, takimi jak policja, straż miejska, straż pożarna, pogotowie itp. Częstym zjawiskiem jest koordynacja działań kilku służb z poziomu stacji monitorującej. Związane jest to zarówno działaniami operacyjnymi policji, jak również z np. koordynacją zabezpieczenia imprez masowych. Zastosowanie tu mają mobilne stanowiska monitoringu, jak też mobilne punkty obserwacyjne oparte na kamerach zintegrowanych. Oprócz działań operacyjnych inspirowanych przez inne służby, istnieje konieczność powiadamiania tych służb o zdarzeniach wykrytych przez operatorów monitoringu. Działania te powinny się opierać na bazie opracowanych wcześniej instrukcji postępowania oraz stosownych procedurach. Organizacja lokalnych podstacji monitoringu oraz punktów i stanowisk wyniesionych (również mobilnych) Szybki rozwój technologii w systemach elektronicznych umożliwił skuteczną i względnie prostą transmisję danych na znaczne odległości. Znalazło to zastosowanie również w systemach monitoringu miejskiego. W dzisiejszych czasach istotną rolę odgrywa szybkość przepływu informacji. Kilka lat temu materiał dowodowy nagrany w czasie zdarzenia o charakterze przestępczym, fizycznie „wędrował" do policji, która musiała znaleźć właściwą metodę odtworzenia go, natomiast pojedyncze zdjęcia w celu przyspieszenia czynności niekiedy były faksowane (z wątpliwą zwykle jakością). Obecnie istnieje możliwość stworzenia wirtualnych stanowisk monitoringu w takich miejscach, jak policja, straż miejska itp. Dzięki temu materiał operacyjny trafia do właściwych służb natychmiast po zdarzeniu. Umożliwia to również zdalny (np. tymczasowy) nadzór nad określonym obszarem miasta bezpośrednio z takiego stanowiska. Jeżeli dodamy do tego możliwość zdalnego dostępu do materiałów nagranych oraz wirtualne sterowanie kamerami (w czasie rzeczywistym), to stanowisko takie staje się doskonałym narzędziem do walki z przestępczością oraz do zapewnienia porządku publicznego. Szczególnym przykładem takiego stanowiska jest tzw. stanowisko mobilne, które może być umieszczone w specjalnie do tego celu przygotowanym samochodzie i stanowić doskonały wyniesiony punkt dowodzenia lub nadzoru w przypadku zabezpieczania na przykład koncertów, meczów piłkarskich lub innych imprez masowych. W takim wypadku monitoringiem powinien być objęty dany obszar. Ale gdy na danym obszarze nie jest zainstalowany monitoring wizyjny, sprawa wcale nie jest stracona. Otóż w ostatnich latach coraz częściej pojawiają się mobilne zintegrowane punkty obserwacyjne. W takim wypadku na danym obszarze tymczasowo montuje się takie kamery, a obraz z nich trafia do stanowiska mobilnego i/lub do stacji monitorującej głównej. W przypadku stanowiska mobilnego dostęp do funkcji zdalnego sterowania kamerami może być taki sam jak w przypadku wirtualnych stanowisk monitoringu. Jednak w każdym przypadku poziom dostępu i uprawnień stanowisk wyniesionych może być programowo ustalony. Dobór personelu, instrukcje postępowania, czynnik ludzki Skuteczność pracy monitoringu miejskiego to nie tylko wyrafinowana technologia oraz doskonały sprzęt. Jednym z najważniejszych ogniw jest człowiek. Od właściwych predyspozycji personelu obsługi, serwisu technicznego, nadzoru zależy powodzenie takiego przedsięwzięcia. Dobór personelu należy przeprowadzić w sposób metodyczny. Każda z osób powinna zostać zweryfikowana przez policję, profesjonalnie przeszkolona do pracy w ww. warunkach oraz powinna podpisać stosowne oświadczenie o bezwzględnym zachowaniu tajemnicy służbowej. Do tego rodzaju pracy najodpowiedniejsi są emerytowani policjanci lub strażnicy miejscy. Ponadto operatora stacji powinna cechować łatwość przyswajania podstawowej wiedzy technicznej, umiejętność podejmowania decyzji, wysoka sprawność manualna i operatywność. Cechy te można określić na podstawie specjalnych testów. Operator systemu musi w odpowiedni sposób kontrolować pracę urządzeń systemowych w celu wykrycia prób ewentualnego sabotażu lub innych nieprawidłowości. Zaleca się wyznaczenie jako administratora systemu osoby posiadającej większy zakres wiedzy i uprawnień, aby w przypadku konieczności wprowadzenia drobnych modyfikacji użytkowych odbywało się to w sposób natychmiastowy oraz w przypadku drobnych usterek funkcjonalnych można było je natychmiast likwidować. W poszczególnych punktach kamer operator winien kontrolować warunki obserwacyjne i na bieżąco je korygować, tak by nie istniała możliwość ograniczenia pola obserwacji. W szczególności dotyczy to zjawiska rozrastania się drzew i krzewów, jak również pojawiania się np. nowych budowli lub elementów dekoracyjnych czy reklamowych. Wszelkie usterki zauważone w systemie należy zgłaszać natychmiast do serwisu technicznego. Inwestor powinien wspólnie ze wszystkimi lokalnymi służbami opracować szczegółowe instrukcje postępowań we wszystkich możliwych przypadkach. Innym zagadnieniem jest serwis techniczny. Z reguły jest on realizowany przez firmę zewnętrzną. Dotyczy to zarówno rozbudowy systemu, konserwacji, jak również serwisu naprawczego. Opieka techniczna dotyczy zarówno okresu gwarancyjnego, jak i pogwarancyjnego. Wykonawca taki powinien spełniać następujące wymagania:
• pracownicy biorący bezpośredni udział w przedmiotowej realizacji winni posiadać licencje pracownika zabezpieczenia technicznego minimum pierwszego stopnia
• firma wykonawcza powinna posiadać autoryzacje techniczne i certyfikaty uprawniające do instalowania, konfigurowania, jak też programowania i serwisowania urządzeń i systemów pracujących w danym monitoringu
• mieć niezbędną wiedzę, doświadczenie techniczne, odpowiedni sprzęt serwisowy oraz możliwości finansowe niezbędne do realizacja zadania
• zapewnić serwis gwarancyjny z czasem reakcji nie dłuższym niż 4-8 godzin od zgłoszenia awarii.
Trzeba pamiętać, że najlepsze rozwiązania techniczne nie pomogą, jeżeli będą istniały niedociągnięcia w organizacji i funkcjonowaniu takiego systemu monitoringu.
art. twierdza. nr. 1/2 2006r.